Weekblog 28 juni 2025
Vrijheid en vrijheid
Vraag iemand wat vrijheid is en je zult iets horen in de trant van ‘dat je kunt doen en laten wat je wil’. Daar zit enerzijds in dat je vrij bent van de dwang van een ander, van geweld, honger, onderdrukking -de vrijheid met de hoofdletter V. Deze Vrijheid heeft iets collectiefs, is van en voor ons allemaal.
Daar zit anderzijds ook in dat je zelf kunt kiezen om je leven in te richten zoals jij dat wil; je eigen persoonlijke vrijheid. Met de kleine letter v. Deze vrijheid met de kleine v heeft iets egocentrisch, iets weinig sociaals. Ik heb het gevoel van deze vrijheid sinds ik wandel. De vrijheid van ‘je geen zorgen hoeven maken’. Want dat doe ik niet (meer). Ik wandel. Ik zet mijn ene voet voor de andere en dat is het enige waar ik me mee bezig hoef te houden. Geen zorgen over wat ik vanavond eet, de boodschappen die ik (niet) hoef te doen, het bed dat ik niet hoef te verschonen, de afwas die ik niet hoef te doen. Geen enkele verplichting meer. Aan niemand verantwoording hoeven af te leggen. Aan niemands eisen en verwachtingen te hoeven voldoen. Deze vrijheid heeft met onthechting te maken. Onthechting van zorg, verplichtingen, verantwoordelijkheid, van moeten. Onthechting van het ‘gewone’ dagelijkse leven. En wat heb ik voor deze vrijheid betaald?
Ik heb ontslag genomen en heb 6 maanden geen inkomen. Maar dat kon ik me veroorloven.
Ik heb mijn huis en tuin 6 maanden achter gelaten. Maar daar wordt op gelet en voor gezorgd door lieve buren en kinderen.
Ik zie mijn kinderen, kleinkinderen en familie enkele maanden niet. Maar zij laten dit niet gebeuren en zoeken mij onderweg af en toe op.
Ik heb er uren van wandeltraining ingestopt, maar volgens mijn sporthorloge ben ik er 7 jaar jonger/fitter door geworden.
Ik investeer er 6 maanden van mijn leven in, maar ik krijg er jaren aan ervaringen, verhalen, ontmoetingen en contacten voor terug.
Heb ik eigenlijk wel een prijs voor deze vrijheid betaald? Het voelt eerder alsof ik alleen maar beloond ben.
Op de prijs van die andere (collectieve) Vrijheid ben ik de afgelopen maanden veelvuldig met mijn neus gedrukt. De bordjes in Noord-Holland en Flevoland die herinneren aan omgekomen bemanningsleden van neergehaalde geallieerde vliegtuigen, de struikelsteentjes die ik in Friesland mocht helpen poetsen, de dodenherdenking op 4 mei in Stadskanaal, het onderduikersluik in het gemeentehuis van Veendam, het onderduikershol in Valthe, het ereveld in Loenen, de vele monumenten ’40-’45, het militaire ereveld op de Grebbeberg….. De prijs voor een begrip, een ideaal, Vrijheid. Vechten en sterven voor je vaderland. Zelfs voor een andermans vaderland Zo’n ongrijpbaar begrip, maar kennelijk vele mensenlevens waard . Sterven voor zoiets abstracts als ‘de Vrijheid’.
Als je als soldaat voor die Vrijheid vecht, heb je zelf weinig vrijheid: je krijgt opdracht je schuttersputje, stelling of loopgraaf te verdedigen, zo nodig tot de in de dood. Als je zo’n opdracht krijgt, moet je je toch ook onthechten om dat te kunnen doen. Van je dagelijks werk, van je gezin, van de waarde van je eigen leven. In je schuttersputje ben je volgens mij niet bezig met het ideaal van de Vrijheid. En je realiseert je (waarschijnlijk niet) dat het offer van jouw ene leven deze Vrijheid niet tot stand brengt. Want deze Vrijheid wordt altijd betaald met erevelden vol dezelfde kruisen, waar je eigen offer overstemd wordt door de onvoorstelbare aantallen.
Hoe is het om in een geallieerd vliegtuig richting de vijand te vliegen en niet te weten of er ook nog een terugweg is? Hoe is het om in Oekraïne in een loopgraaf te zitten? Hoe is het om in Gaza te moeten vechten voor wat eten? Hoe is het om in Iran niet te weten waar je moet schuilen tegen de raketten? Hoe is het niet te weten of je er over een uur nog bent? Om dat te kunnen volbrengen, moet je je los maken van je eigen dagelijks leventje en alles wat je lief is? Onthechten om te kunnen vechten…….
Er lijkt geen prijs te zijn die jij en ik moeten betalen voor onze dagelijkse eigen vrijheid. Wij lijken alleen maar met vrijheid te zijn beloond. Maar we zijn verschuldigd.
In vrijheid leven en sterven is iets anders dan voor de Vrijheid leven en sterven.
De prijs voor dat eerste is al en wordt door anderen betaald.
