Weekblog 7 juni 2025

Mooi!

Na twee weken wandelen zei de burgemeester van Molenlanden al, dat ik wel weer naar huis kon gaan, omdat ik de mooiste gemeente nu gezien had. Nadien hebben vele burgemeester en wethouders iets in deze trant herhaald. En zo hoort het ook: je hoort voor je eigen gemeente te staan! De laatste die een soortgelijke opmerking maakte was de burgemeester van Rozendaal, die meende dat je vele mooie gemeenten had, maar dat Rozendaal toch wel mooi mooi was!
Hoe vaak is me al gevraagd, wat ik tot nu toe het mooiste deel van Nederland vond? Ik heb daar geen antwoord op. Wat is eigenlijk mooi? Wanneer is iets mooi?
Er is een uitdrukking ‘Beauty is in the eye of the beholder’. Dat betekent dat schoonheid niet op zichzelf staat, maar door de waarnemer wordt gecreëerd. Iets is niet mooi van zichzelf, maar de blik van de toeschouwer maakt iets mooi. Een voorbeeld hiervan is het gemeentehuis van Hardenberg, dat zowel kritiek als bewondering ontving. Het gebouw werd in 2016 door het publiek uitgeroepen tot het lelijkste gebouw van Nederland. Maar het gebouw kreeg eerder erkenning voor zijn innovatieve en duurzame ontwerp. Het is maar hoe je er naar kijkt……… Kijk je naar de buitenkant (cosmetisch) of naar de ziel (esthetisch). Bij Plato is het hoogste idee dat het Ware, het Goede en het Schone samenvallen. Er zit schoonheid in wat goed en waar is.
In de klassieke oudheid dacht men dat schoonheid zat in de keuze van proporties en de juiste samenstelling van de losse delen tot het grote geheel. Wat mooi is kun je in exacte getalsverhoudingen uitdrukken, zoals de harmonische klank van tonen en de verhouding van intervallen in de muziek, de symmetrie in de architectuur (denk aan de klassieke en Renaissance stijl), of het kosmische systeem in zijn geheel. Het schone bestaat dan uit een aangenaam en rustgevend gevoel van symmetrie en harmonie.
Latere filosofen betwistten dit: ‘Schoonheid is geen eigenschap van de dingen zelf. Ze bestaat in de geest die ze aanschouwt en elke geest neemt een andere schoonheid waar […] ‘ Mooi is dus persoonlijk, subjectief.  Mooi is niet aan te tonen, niet te bewijzen. 
Maar waarom gaan we massaal naar Drenthe, de Achterhoek, de Veluwe en Zuid-Limburg? Blijkbaar is de overgrote meerderheid het er over eens dat hier iets ‘moois’ te vinden is. De meeste mensen hebben dezelfde smaak als ze beoordelen wat ze mooi vinden. Er is dus toch een soort maatstaf van wat mooi is. Ook blijkt uit onderzoek, interessant genoeg, dat de helft van de mannen dezelfde vrouw mooi vindt. Er is dus wel een soort norm…. Bij vrouwen is er veel minder overeenstemming over welke man aantrekkelijk is. Zouden mannen en vrouwen anders kijken? Cosmetisch of esthetisch?

Is mooi dan hetzelfde als cosmetisch ‘knap’. Ongetwijfeld zullen velen ‘strakke’ fotomodellen mooi vinden, maar ik vind een door en door gerimpeld gezicht van een 100-jarige ook mooi.
En ik maakte een foto van een dood vogeltje. Dat vind ik ook mooi….. Of bedoel ik fascinerend? Fascinerend is iets waar je naar blijft kijken. Waarom kunnen mensen uren aan het strand over de zee uitkijken. Of naar de sterrenhemel? Naar bergen, naar het uitbarsten van een vulkaan, naar spuitende geisers, naar orkanen, naar watervallen. Maar we worden ook onweerstaanbaar getrokken naar beelden van natuurrampen, hongersnood, oorlogen, van het vliegtuig dat de Twintowers in vliegt. Waarom ontstaan er kijkersfiles bij grote ongelukken? Waarom bestaat ramptoerisme? Waarom boeit het beeld van een dood vogeltje? Is daar iets ‘moois’ in gelegen, dat we dat zo graag willen zien?
De Engelse filosoof Edmund Burke verklaart dit vanuit de ervaring van overweldiging. Tegenover overweldigende natuurkrachten en geweld voelen we ons in eerste instantie hulpeloos. Op de (ook menselijke) natuur staat geen maat. Bij het zien daarvan wordt de geest zo volledig in beslag genomen, dat het niets anders kan overwegen en niet kan nadenken, maar het alleen maar kan ondergaan. De pracht van een storm ligt in de levensbedreigende kracht daarvan, in het overdonderend geweld dat ons klein en kwetsbaar doet voelen. De pracht van een doorleefd gezicht, de verstilling van een dood vogeltje raakt aan het besef van je eigen tijdelijkheid. Mooi ligt in het machtige en grootse besef van je eigen afhankelijkheid en eindigheid.
Mooi is elk landschap waarvan ik me even onderdeel voel als ik er door heen trek; mooi zijn de honderden mensen van wiens leven ik even deel uit maak. Omdat zij de prachtige spiegel zijn, waarin ik mijn eigen wezen zie en voel. Daar raak je nooit op uitgekeken.
Mooi niet!